Իմ Բլոգ

Կենսաբանություն

Դաս 1

Բարձր ջերմաստիճանի, թթուների, հիմքերի, ծանր մետաղների ազդեցությունից սպիտակուցները ենթարկվում են կառուցվածքային մեծ փոփոխությունների՝ բնազրկման (դենատուրացում), և կորցնում են կենսաբանական ակտիվությունը:

Ամենահայտնի սպիտակուցի ձևափոխումը առօրյայում՝  հավի ձվի պատրաստումն է: Հում ձվի սպիտակուցը թափանցիկ դոնդողի տեսք ունի, իսկ եփելիս բարձր ջերմաստիճանից նա դառնում է պինդ սպիտակ:

Դաս 2

Գենետիկական կոդ, ժառանգական ինֆորմացիայի ծածկագրման համակարգ նուկլեինաթթուների համակարգում, կենդանիների, բույսերի, բակտերիաների և վիրուսների մոտ իրականացվում է նուկլեոաիդների հաջորդականությամբ։ Բնական նուկլեինաթթուներում՝ դեզօքսիռիբոնուկլեինաթթու (ԴՆԹ) և ռիբոնուկլեինաթթու (ՌՆԹ), հանդիպում են նուկլեոտիդների 5 տարածված ձևեր (յուրաքանչյուր նուկլեինաթթվում 4-ը), որոնք միմյանցից տարբերվում են ազոտային հիմքով։ ԴՆԹ պարունակում է ադենին (Ա), գուանին (Գ), ցիտոզին (Ց), թիմին (Թ), ՌՆԹ-ում թիմինի փոխարեն ուրացիլ է (Ու)։ Սպիտակուցում ամինաթթուների քանակությունն (20) ու գենետիկական կոդը կոդավորող նշանները (4) չեն համապատասխանում, հետևաբար կոդային թիվը, այսինքն՝ 1 ամինաթթուն կոդավորող նուկլեոտիդների քանակը 1 լինել չի կարող։ Ամերիկացի գիտնական Գ. Գամովը (1954-ին) առաջարկել է գենետիկական կոդի տրիպլետային մոդել, որտեղ 1 ամինաթթուն կոդավորվում է 3 նուկլեոտիդների խմբով՝ կոդոնով։ Առաջարկվեցին գենետիկական կոդի տարբեր մոդելներ, որոնցից ուշադրության արժանացան 3-ը՝ ծածկող կոդ առանց ստորակետի, չծածկող կոդ առանց ստորակետի և ստորակետներով կոդ։ 1961-ին Ֆ. Կրիկը (Մեծ Բրիտանիա) աշխատակիցների հետ միասին հաստատեց տրիպլետային չծածկող, առանց ստորակետի կոդի հիպոթեզը։

Դաս 3

Նուկլեինաթթուների պոլիմեր մոլեկուլները կոչվում ենպոլինուկլեոտիդներ։ Նուկլեոտիդները միմյանց են միանումֆոսֆոդիեթերային կապի միջոցով։ Քանի որ նուկլեոտիդներումգոյություն ունեն միայն 2 տեսակի շաքարային օղակներ՝ռիբոզան ու դեզօքսիռիբոզան, ապա գոյություն ունեն միայն 2տեսակի նուկլեինաթթուներ՝ ԴՆԹ–ն և ՌՆԹ–ն։

Դաս 4

Ֆոտոսինթեզ  ածխաթթու գազից և ջրից` լույսի ազդեցության տակ օրգանական նյութերի առաջացումն է ֆոտոսինթետիկ գունանյութերի (բույսերի մոտ` քլորոֆիլ, բակտերիաների մոտ՝ բակտերիոքլորոֆիլ և բակտերիոռոդօպսին) մասնակցությամբ։ Բույսերի ժամանակակից ֆիզիոլոգիայում ֆոտոսինթեզի տակ հասկանում են նրանց ֆոտոավտոտրոֆ գործառույթը՝ ֆոտոնի կլանման, էներգիայի փոխակերպման և օգտագործման գործառույթների համախմբությունը տարբեր էնդերգոնիկական ռեակցիաներում, այդ թվում ածխաթթու գազի փոխակերպումը օրգանական նյութերի:

Բույսերի բջիջներում, որոնցում քլորոֆիլ է պարունակվում, տեղի են ունենում կենդանի աշխարհի համար վիթխարի նշանակություն ունեցող ուրույն գործընթացներ։ Բուսական բջիջներն ընդունակ են օրգանական նյութեր սինթեզելու պարզ անօրգանական միացություններից՝ դրա համար օգտագործելով Արեգակի ճառագայթային էներգիան։ Արեգակնային (լուսային) ճառագայթման հաշվին կատարվող օրգանական միացությունների սինթեզը կոչվում է ֆոտոսինթեզ

Դաս 5

Բջջապատը, որը լավ արտահայտված է բուսականբջիջներում, ծածկում է բջջաթաղանթը։ Բջջաթաղանթնիրենից ներկայացնում է լիպիդների երկու շերտ, որոնց մեծմասը հանդիսանում են ֆոսֆոլիպիդներ։ Լիպիդների մոլեկուլնունի հիդրոֆիլ (գլխիկ) և հիդրոֆոբ (պոչիկ) բաղադրամասեր։Թաղանթի ձևավորման ժամանակ մոլեկուլի հիդրոֆոբ մասըուղղվում է դեպի բջջի ներսը, իսկ հիդրոֆիլ մասը՝ դեպիդուրսը։ Մեմբրանը տարբեր օրգանիզմների բջիջների մոտնման կազմություն ունի։ Բացառություն են կազմումարխեաները, որոնց մեմբրանը կազմված է գլիցերինից ևտերպենոիդ սպիրտներից։ Մեմբրանի հաստությունը կազմումէ 7-8 նմ։ Մեմբրանի կազմության մեջ մտնում են նաևտարբեր սպիտակուցներ՝ ինտեգրալ, կիսաինտեգրալ, և ոչինտեգրալ։ Դրանք համապատասխանաբար նշանակում եններսից պատող, թե ներսից, թե դրսից պատող և դրսիցպատող։ Մի քանի սպիտակուցներ հաղորդակցության միջոցեն հանդիսանում արտաքին միջավայրի և բջջիցիտոպլազմայի հետ։ Ինտեգրալ սպիտակուցներից միքանիսը իրականացնում են իոնային պոմպի, նյութերիտեղափուխման և ընկալչական ֆունկցիա։

Դաս 6

Ցիտոպլազման անգույն, լույսի ճառագայթները ուժեղ բեկող սպիտակուցների և այլ օրգանական նյութերի կոլոիդային լուծույթ է և իր խտությամբ հիշեցնում է թանձր հեղուկ՝ իր մածուցիկությամբ մոտ գլիցերինին։ Կազմված է մեմբրաններից և օրգանոիդներից, որոնց միջակա տարածությունը լցված է ցիտոպլազմայի մատրիքսով՝ հիալոպլազմայով։ Վերջինս որոշակի պայմաններում կարող է փոխակերպվել ավելի պինդ, կարծր վիճակի՝ հել և նորից վերափոխվել հեղուկի՝ զոլ։

Դաս 9

Մարդու տարածված վիրուսային հիվանդություններնեն՝ գրիպը, ջրծաղիկը, հերպեսը և այլն։ Շատհիվանդություններ՝ էբոլան, ՁԻԱՀ-ը, թռչնագրիպը, սուրշնչառական ախտանիշը պայմանավորվում են վիրուսներով։Վիրուսների՝ հիվանդություն առաջացնելու ընդունակությունըբնութագրվում է նրանց վիրուլենտությամբ։ Որոշհիվանդությունների պատճառը միայն ենթադրվում է, որվիրուսային է, օրինակ՝ հավանական կապ կա 6-րդ տիպիհերպեսվիրուսի և այնպիսի նյարդաբանականհիվանդությունների մեջ, ինչպիսիք են՝ ցրվածսկլերոզը և քրոնիկական հոգնածության ախտանիշը։ Վեճերեն ընթանում այն բանի շուրջ, որ ձիերի նյարդաբանականհիվանդություններ առաջացնող բարնովիրուսը մարդու մոտկարող է առաջացնել հոգեկան հիվանդություններ։

Դաս 10

Սիմբիոզ, երկու կամ ավելի կենսաբանական տեսակների միջև փակ և հաճախ՝ երկարատև փոխազդեցությունը։ 1877 թ. Ալբերտ Ֆրանկը գործածել է բացատրելու համար քարաքոսների փոխադարձ կապը։ 1879 թ. գերմանացի սնկաբան Հայնրիխ դե Բարին այդ բառը սահմանել է որպես՝ «տարբեր օրգանիզմների համատեղ ապրելը» ։ Սովորաբար, տեսակների համար այդ կապը լինում է փոխշահավետ։

Սիմբիոզի ամենահայտնի օրինակներից է միջատների միջոցով բույսերի ծաղիկների փոշոտումը, որի ընթացքում միջատները սնվում են նեկտարով։

Դաս 11

Կենսոլորտ, Երկրի թաղանթ, որը բնակեցված է կենդանիօրգանիզմներով և գտնվում է նրանց ազդեցության տակ,նրանց կենսագործունեության առարկաներով զբաղված։«Կյանքի թաղանթ», Երկրի գլոբալ էկոհամակարգ։Կենսոլորտը Երկիր մոլորակի երկրաբանական ոլորտների միմասն է, որը բնակեցված է կամ բնակեցված է եղել կենդանիօրգանիզմներով։ «Կենսոլորտ» հասկացությունը ներառել էկենսաբանության մեջ Ժան-Բատիստ Լամարկը 19-րդ դարիսկզբում, իսկ երկրաբանության մեջ առաջարկել է ավստրիացիերկրաբան Էդուարդ Զյուսը` 1875 թվականին։ Կենսոլորտիամբողջական ուսմունքը ստեղծել է ռուս կենսաերկրաքիմիկոսև փիլիսոփա Վ.Ի. Վերնադսկին։ Նա առաջինանգամ կենդանի մարմիններին հատկացրել է Երկիրմոլորակի կարևորագույն վերարտադրողական ուժի տեղը,հաշվի առնելով նրանց գործունեությունը ոչ միայն ներկայիսժամանակում, այլև անցյալում։

Դաս 12

Կենսաաշխարհագրություն

Դարվինը առաջինն էր, որ հուշեց նախնի տեսակներիցժամանակակիցնրեի առաջացման մասին։ Նա այդեզրակացությանը եկավ Գալապագոսյան կղզիներայցելությունից հետո։ Կենսաաշխարհագրական բազմաթիվօրինակներ՝ պարկավորներիբազմազանությունը Ավստրալիայում՝ վարկածն առաջադրեց,որ Ավստրալիայի յուրօրինակ վայրի բնությունն զարգացել էմեկուսացված լինելով այն տարածաշրջանից որտեղ ապրումեն կաթնասունների շատ տարածված տեսակներ, բացիպարկավորների շատ ներկայացուցիչնեիրց։ Դարվինիտեսակետին համաձայն՝ մենք հայտնաբերում ենքտեսակներն այնտեզ, որտեղ նրանք գտնվում են, քանի որնրանք զարգացել են այդ տարածաշրջանում բնակվածնախնիներից։

 Դաս 13

Գոյության կռիվ շուրջերկրյա ճանապարհորդությանընթացքում Դարվինն ուշադրությունդարձրեց օրգանիզմների բազմացմանառանձնահատկությունների վրա։ Բոլոր օրգանիզմներըբազմանում և սերունդ են թողնում բավականին մեծքանակով։ Լուսնաձուկը դնում է մոտ 300 միլիոն ձկնկիթ,թառափը՝ մինչև 1 միլիոն ձկնկիթ, դոդոշը՝ մոտ 10հազար գորտնկիթ։ Գորշ մեծամուկը տարեկան ծնումէ հինգ անգամ միջին հաշվով 8-ական ձագ, որոնք էլ երեքամսից սկսում են բազմանալ։ Բազմաթիվ օրինակների հիմանվրա Դարվինը եզրակացրեց, որ բնության մեջբոլոր կենդանիները և բույսերը բազմանումեն երկրաչափական պրոգրեսիայով, սակայնյուրաքանչյուր տեսակի հասուն առանձնյակների քանակությունը բնության մեջ մնում է գրեթե անփոփոխ։ Դարվինը գտնում է,որ ծնված առանձնյակների մեծ մասըմինչև սեռահասուն դառնալը ոչնչանում է, որի պատճառըբնության մեջ գործող գոյության կռիվն է։ «Գոյության կռիվ»ասելով հասկանում ենք տեսակի ներսում առանձնյակներիմիջև, տարբեր տեսակների առանձնյակների միջև, ինչպեսնաև առանձնյակների և անօրգանական աշխարհի միջև տեղիունեցող բարդ և բազմազան հարաբերությունները։ Դարվինըգտնում էր, որ գոյության կռիվը ոչ թե առանձին էվոլյուցիոնգործոն է, այլ նախադրյալ է բնական ընտրության համար։Բոլոր կենդանի օրգանիզմները տալիս են բազմաքանակսերունդ, սակայն բնության մեջ օրգանիզմներիանկառավարելի աճ երբեք չի դիտվում։ Գոյություն ունենօրգանիզմների թվաքանակը կարգավորող ևսահմանափակող բազմաթիվ գործոններ։ Դրանցից են՝բնակլիմայական պայմանները, գոյության կռիվը՝ ինչպեստեսակի ներսում, այնպես էլ տարբեր տեսակների միջև։Դարվինն առաջինը հասկացավ գոյության կռվինշանակությունը էվոլյուցիայի համար։ Գոյության կռվիհիմնական պատճառը տեսակների թվաքանակի հնարավորանսահմանափակ աճի և միջավայրի պայմանների,պաշարների միջև եղած անհամապատասխանությունն է։

Դաս 14

Սելեկցիա

Սելեկցիա կամ ընտրասերում, գիտությունը, զբաղվում էտարբեր օրգանիզմների բնության մեջ գոյությունունեցող տեսակների բարելավմամբև կենդանիների նոր ցեղատեսակների, բույսերի նոր սորտերիև բակտերիաների նոր շտամների ստեղծմամբ։

Ձևեր

Սելեկցիան բուսական և կենդանական աշխարհի էվոլյուցիայի ձևերից է և ենթարկվում է նույն օրենքներին, ինչ տեսակների էվոլյուցիան բնության մեջ, բայց բնական ընտրությունը, մասնակիորեն, այստեղ փոխարինվել է արհեստականով։ Սելեկցիան մեծ դեր ունի բնակչությանը պարենամթերքով ապահովելու գործում։

Հասարակ սելեկցիայի և ընտելացման միջոցով մարդկությունն արդեն նեոլիթի ժամանակաշրջանում ուներ գրեթե բոլոր ժամանակակից պարենային բույսերի մշակովի ձևերը և ընտանի կենդանիները։